Քոչվորների մե՛ծ երազախաբությունը… Նախիջեւանի հայապատկանության շոտլանդական հավաստիացումը… Գերհարցեր՝ գերմակարդակներում…

Քոչ­վոր­նե­րի մե՜ծ­ ե­րա­զա­խա­բութ­յու­նը

Գրել է Լուսանցք

Վեր­ջերս Ադր­բե­ջա­նի Միլ­ի Մեջ­լի­սի լի­ա­­գու­մար նիս­տում մի շարք պատ­գա­մա­վոր­ներ հան­դես են ե­կել Ադր­բե­ջա­նի Հան­րա­պե­տութ­յան ա­նու­նը փո­խե­լու ա­ռա­ջար­կով: Ըստ «Նո­վոս­տի Ա­զեր­բայ­ջա­ն»-ի, ըն­դի­մա­դիր միաց­յալ ազ­գա­յին ճա­կա­տի պատ­գա­մա­վոր Գուդ­րատ Հա­սան­գու­լիեւն­ ա­ռա­ջար­կել է ի­րա­վա­կան գնա­հա­տա­կան տալ Գյու­լիս­տա­նի եւ Թուրք­մեն­չա­յի պայ­մա­նագ­րե­րին ու ըստ այդմ՝ փո­խել Ադր­բե­ջա­նի ան­վա­նու­մը: Իսկ այս քոչ­վոր­նե­րը հի­շու՞մ­ են, թե ինչ­պես մա­սո­նա-հու­դա-բոլ­շե­ւիկ­յան Ռու­սաս­տա­նը գոր­ծա­ծեց «Ադր­բա­ջան» ա­նու­նը՝ հե­ռա­հար նպա­տակ­նե­րով: Ստաց­վում է՝ հե­ռա­հար նպա­տակ­նե­րը հի­շում են, բայց որ թյուրք-թա­թար­նե­րից են ադր­բե­ջան­ցի  դար­ձել-«կեր­­տվել» եւ «Ադր­բե­ջան» պե­տու­թյուն են նվեր ստա­ցել, չե՜ն ­հի­շում... Ձեռք չի տա­լիս: Ին­չե­ւէ: «Ադր­բե­ջա­նի 2/3-րդ ­մա­սը գտ­ն­վում է Ի­րա­նի տա­րած­քում, այդ պատ­ճա­ռով անհ­րա­ժեշտ է վե­րան­վա­նել Ադր­բե­ջա­նի հան­րա­պե­տութ­յու­նը՝ դարձ­նե­լով Հյու­սի­սա­յին Ադր­բե­ջա­նի Հան­րա­պե­տութ­յու­ն»,- այս­պե է «հիմ­նա­վո­րե­լ» իր տե­սա­կե­տը հիշ­յալ ընդ­դի­մա­դիր պատ­գա­մա­վո­րը: Բայց ո­րոշ ադր­բե­ջան­ցի­նե­րի հա­մոզ­մամբ, Հյու­սի­սա­յին Ադր­բե­ջա­նի գա­ղա­փա­րը օ­րա­կարգ բե­րե­լը ԼՂ­-ի ­հար­ցի վերջ­նա­կան լու­ծում կնշա­նա­կի: Վեր­ջերս նաեւ «Աշ­խար­հի ադր­բե­ջան­ցի­նե­րի կոնգ­րե­ս»-ի կա­նանց խորհր­դի նա­խա­գահ Դուն­յա­խա­նում Ա­լիե­ւան է ար­տա­հայտ­վել: «Tia.az»-ի հետ զրույ­ցում նա խիստ վտան­գա­վոր է հա­մա­րել վեր­ջին շրջա­նում Ադր­բե­ջա­նում շրջա­նառ­վող պնդում­ներն այն մա­սին, որ անհ­րա­ժեշտ է Ադր­բե­ջա­նի Հան­րա­պե­տութ­յան ա­նու­նը դնել Հյու­սի­սա­յին Ադր­բե­ջան: «Ե­թե նման բան ար­վի, ու­րեմն Ադր­բե­ջա­նի նոր ա­­նու­նը պետք է վե­րագ­րանց­վի ՄԱԿ-ում: Իսկ Լի­սա­բո­նի գա­գաթ­նա­ժո­ղո­վում աշ­խար­հի 54 երկր­ներ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղը ճա­նա­չել են որ­պես վի­ճե­լի տա­րածք, եւ ոչ Ա­դր­­բե­ջա­նի մաս: Այդ պատ­ճա­ռով Ադր­բե­ջա­նը ՄԱԿ-ում կրկին գրան­ցե­լու դեպ­քում, այդ տա­րած­քը չի ճա­նաչ­վի որ­պես Ադր­բե­ջա­նի մա­ս»,- ա­սել է նա: Որ այս գա­ղա­փա­րը օ­րա­կարգ բե­րե­լը ԼՂ ­հար­ցի վերջ­նա­կան լու­ծում կնշա­նա­կի, շա­տերն են կար­ծում Ադր­բե­ջա­նում: Ան­վան փո­փո­խութ­յու­նը ուղղ­ված է հատ­կա­պես Ի­րա­նի դեմ, բայց դա տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին խնդիր կդառ­նա նաեւ: Վե­րա­փո­խե­լու գա­ղա­­փա­րը ար­ծար­վել է 1990-ա­կան­նե­րին՝ Ադր­բե­ջա­նի ազ­գայ­նա­մոլ նա­խա­գահ Ա­բուլ­ֆազ Էլ­չի­բե­յի նա­խա­գա­հութ­յան օ­րոք եւս ու, նկա­տի ու­նե­նա­լով նույն վտան­գը, այն հան­վել է օ­րա­կար­գից:   Ար­տակ Հա­յոց­յան   Նա­խի­ջե­ւա­նի հա­յա­պատ­կա­նութ­յան շոտ­լան­դա­կան հա­վաս­տիա­ցու­մը   Ժա­մա­նակ ա­ռաջ շոտ­լան­դա­ցի գի­տաշ­խա­տող Սթի­վեն Սի­մը նկա­րագ­րել էր իր տհաճ տպա­վո­րութ­յուն­ներն «Ադր­բե­ջա­նի կող­մից ներ­կա­յումս գրավ­ված պատ­մա­կա­նո­րեն հայ­կա­կան տա­րածք հան­դի­սա­ցող՝ Նա­խի­ջե­ւան» այ­ցից հե­տո: Նրա՝ 2006թ. շատ բան բա­ցա­հայ­տող զե­կույ­ցը պատ­շաճ չէր լու­սա­բան­վել մի­ջազ­գա­յին մա­մու­լում.- ա­սել է Հա­րութ Սա­սուն­յա­նը («Կա­լի­ֆոր­նիա Կու­րիեր» թեր­թի խմբա­գիր), ով ներ­կա­յաց­րել է զե­կույ­ցի ո­րոշ կա­րե­ւոր հա­յե­ցա­կե­տե­րը: Նախ Ս. Սի­մը հայտ­նել է, որ ին­քը մտել է Նա­խի­ջե­ւան ավ­տո­մե­քե­նա­յով՝ թուր­քա­կան սահ­մա­նից եւ շարժ­վել է Երն­ջա­կի հով­տում գտնվող Աբ­րա­կու­նիս գյուղ: Երբ այն­տեղ հարց­րել է 12-ամ­յա մի տղա­յի, թե որ­տեղ է գտնվում գյու­ղի ե­կե­ղե­ցին, նա ցույց է տվել դա­տարկ մի տա­րածք: Ա­պա շոտ­լան­դա­ցին այ­ցե­լել է Բա­նա­նի­յար գյուղ, ո­րը հա­յե­րին հայտ­նի է որ­պես Ա­պա­րանք, որ­տեղ, իր ա­սե­լով «առն­վազն մին­չեւ 1970-ա­կան թվա­կան­նե­րը գյու­ղի կենտ­րո­նում բարձ­րա­դիր վայ­րում գտնվող մեծ միջ­նա­դար­յան ե­կե­ղե­ցու փլա­տա­կը կար: Այժմ նախ­կին ե­կե­ղե­ցու հո­ղի վրա մզկիթ է կա­ռուց­վել»: Նո­րա­շե­նում, այս գյու­ղի հյու­սիս ա­րեւմտ­յան ծայ­րում 2 հայ­կա­կան ե­կե­ղե­ցի­ներ եւ գե­րեզ­մա­նատ­ներ կա­յին: Նա ոչ մի ե­կե­ղե­ցու կամ գե­րեզ­մա­նա­տան հետք չի գտել այն­տեղ: Նա­խի­ջե­ւա­նում 3-րդ­ օ­րը, երբ գնաց­քով Ջուլ­ֆա է գնա­ցել, Ս. Սի­մը նկա­տել է Ջու­ղա­յի գե­րեզ­մա­նա­տան փլա­տակ­նե­րը: Տե­սել է «ե­րեք լեռ­նաշղ­թա­նե­րի վրա սփռված եւ քա­րե սա­լիկ­նե­րով ծածկ­ված մի բլրա­լանջ: Բո­լոր գե­րեզ­մա­նա­քա­րերն ա­ռանց բա­ցա­ռութ­յան շրջված էին»: Օր­դու­բա­դում գի­տաշ­խա­տո­ղը բեր­ման է են­թարկ­վել ոս­տի­կա­նութ­յան կող­մից եւ հար­ցաքնն­վել է իր այ­ցի նպա­տա­կի հա­մար, զննութ­յան են են­թար­կել ձեռ­քի պա­յու­սա­կը: Ա­պա հա­ջորդ ավ­տո­բու­սով նրան հետ են ու­ղար­կել Նա­խի­ջե­ւան քա­ղաք: Այն­տե­ղից նա գնա­ցել է Շու­ռութ, ո­րը «մի­ջին դա­րե­րի վեր­ջում փոք­րիկ հայ­կա­կան քա­ղաք էր իր ե­կե­ղե­ցի­նե­րով, դպրոց­նե­րով, վան­քե­րով, ձե­ռագ­րատ­նե­րով ու մի քա­նի տասն­յակ հա­զար բնա­կիչ­նե­րով»: Քռնա գյու­ղի հա­րե­ւա­նութ­յամբ տե­ղի հայ­կա­կան ե­կե­ղե­ցու հետ­քերն իսկ չկա­յին: Նույն ի­րա­վի­ճա­կը նաեւ Գահ գյու­ղում էր: Երբ մի ան­ցոր­դի Ս. Սի­մը հարց­րել է Շու­ռութ գյու­ղում ե­կե­ղե­ցու մա­սին, ան­ցոր­դը պա­տաս­խա­նել է, որ ե­կե­ղե­ցին ոչն­չաց­վել է: Շու­ռութ գյու­ղում Ս. Սի­մը դեմ առ դեմ է խո­սել է մի խումբ գյու­ղա­ցի­նե­րի հետ եւ ա­սել, որ ե­կել է տես­նե­լու հին ե­կե­ղե­ցին: Պա­տաս­խա­նել են, որ գյու­ղում եր­բեք ե­կե­ղե­ցի չի ե­ղել: Հե­ռա­նա­լու ժա­մա­նակ տաք­սու վա­րոր­դը հայտ­նել է, որ գյու­ղա­ցի­ներն ա­հա­զան­գել են Ջուլ­ֆա­յի ոս­տի­կա­նութ­յուն, եւ որ ի­րա­վա­պահ մար­մին­նե­րի աշ­խա­տա­կից­նե­րը հա­վա­նա­բար սպա­սում են նրան ճա­նա­պար­հին: Ոս­տի­կան­ներն ի­րոք սպա­սում էին Սի­մին: «Ոս­տի­կա­նը նստել է տաք­սու ետ­նա­մա­սում եւ հարց­րել, թե արդ­յոք գի­տաշ­խա­տո­ղի մոտ կա տե­ղագ­րա­կան քար­տեզ եւ ազ­գագ­րա­կան գիրք»: Երբ Սի­մը պա­տաս­խա­նել է՝ ոչ, ոս­տի­կանն ա­րագ զննել է նրա պա­յու­սա­կը: Ջուլ­ֆա­յում Սի­մին կանգ­նեց­րին ոս­տի­կա­նութ­յան մոտ, որ­տեղ նրա պա­յու­սա­կը եւս ­մեկ ան­գամ զննե­ցին: Ո­րոշ ժա­մա­նակ մի­ջանց­քում սպա­սե­լուց հե­տո, շոտ­լան­դա­ցուն տա­րել են քա­ղա­քի Ա­րազ հյու­րա­նոց եւ ու­ղեկ­ցե­լ ­շեն­քի ետ­նա­մա­սում գտնվող այ­գի: 3 ժամ պա­հե­լուց հե­տո, ի վեր­ջո, ա­զատ են ար­ձա­կել, պա­յու­սա­կից «հա­նել էին բո­լոր ի­րե­րը եւ ման­րա­մասն զննել՝ պար­զե­լու, թե արդ­յո՞ք ­պա­յու­սա­կը գաղտ­նի գրպան­ներ ու­նի»: Նա­խի­ջե­ւա­նում Սի­մին հարց­րել են նրա աշ­խա­տան­քի մա­սին. որ­քա՞ն­ է վաս­տա­կում, ո՞վ­ է հո­վա­նա­վո­րում նրա այ­ցը Նա­խի­ջե­ւան, եւ ին­չու՞ է նա իր սե­փա­կան մի­ջոց­նե­րը ծախ­սել այս­տեղ գա­լու հա­մար: Ոս­տի­կան­նե­րը ման­րազ­նին ստու­գել են նրա գրի ա­ռած նո­թե­րը, ինչ­պես նաեւ թվա­յին ֆո­տոխ­ցի­կի բո­լոր լու­սան­կար­նե­րը: Նրանց ու­շադ­րութ­յու­նը հատ­կա­պես գրա­վել է Նա­խի­ջե­ւան քա­ղա­քում ար­ված լու­սան­կա­րը: «Դա քա­րե սա­լիկ էր, որ ես տե­սել էի Մո­մի­նա Հա­թուն դամ­բա­րա­նի դի­մա­ցի այ­գում՝ շրջա­պատ­ված խո­յա­ձեւ գե­րեզ­մա­նա­քա­րե­րով: Այս քա­րի վրա փո­րագր­ված էր մի խաչ, ո­րը վեր էր խո­յա­նում ուղ­ղանկ­յան հիմ­քից», - հայտ­նել է Սի­մը: Ադր­բե­ջան­ցի պաշ­տոն­յա­նե­րը նրան ա­սել են, որ դա խաչ չէ: Երբ գի­տաշ­խա­տո­ղը պնդել է, որ կար­դա­ցել է ե­կե­ղե­ցու մա­սին հայ­կա­կան մի գրքում, ադր­բե­ջան­ցի­նե­րը ջղագր­գիռ պա­տաս­խա­նել են. «Այդ ճիշտ չէ: Այն­տեղ սուտ է գրված: Հաս­կա­նում եք՝ հա­յե­րը միշտ խա­բում են, խա­բում են բո­լո­րին»: Եվ նշել են, որ «Նա­խի­ջե­ւա­նում եր­բե­ւի­ցե գո­յութ­յուն չի ու­նե­ցել ո­րե­ւէ հայ­կա­կան ե­կե­ղե­ցի: Այս­տեղ ո­րե­ւէ հայ չի ապ­րել, հե­տե­ւա­բար ինչ­պես կա­րող են այս­տեղ ե­կե­ղե­ցի­ներ լի­նել»: Եվ Սի­մին ա­սել են. «Կար­ծում ենք, որ դուք ե­կել եք Ադր­բե­ջա­նի Հան­րա­պե­տութ­յուն՝ մեզ հա­մար ոչ բա­րի նպա­տակ­նե­րով»: Շոտ­լան­դա­ցի գի­տաշ­խա­տո­ղը նշել է, որ Նա­խի­ջե­ւա­նում իր տհաճ տպա­վո­րութ­յուն­նե­րը «ո­րոշ ա­ռու­մով մեր­կաց­րե­ցին այն վե­րա­բեր­մուն­քը, որ ադր­բե­ջան­ցի­ներն ու­նեն հա­յե­րի ու հայ­կա­կան ա­մեն ին­չի նկատ­մամբ»: Զե­կույ­ցում ե­րե­ւում է, թե ին­չու է Ար­ցա­խի հա­յե­րի հա­մար ադր­բե­ջան­ցի­նե­րի կե­ղե­քիչ լծի ներ­քո կրկին ապ­րելն անհ­նար: Ե­թե շոտ­լան­դա­ցի այ­ցե­լո­ւի հետ են այս­պես վատ վար­վում, պատ­կե­րաց­րեք, թե ինչ­քան ա­վե­լի վատ են ադր­բե­ջան­ցի­նե­րը վար­վել ի­րենց հայ հպա­տակ­նե­րի հետ՝ մին­չեւ Ար­ցա­խի ա­զա­տագ­րու­մը: Այս տե­սա­կե­տը պետք է այ­լեւս հաս­կա­նա­լի լի­նի բո­լոր ա­նա­չառ միջ­նորդ­նե­րին, ո­րոնք փոր­ձում են հաշ­տա­րա­րի կեր­պար ըն­դու­նել եւ հա­յե­րի ու հայ­կա­կան տա­րածք­նե­րի հաշ­վին պե­տութ­յուն սար­քած քոչ­վոր­նե­րին մեզ հետ բա­րե­կա­մաց­նել:…   Ա­նի Մա­րութ­յան   Գեր­հար­ցեր՝ գեր­մա­կար­դակ­նե­րում   Պաշ­տո­նա­կան Վա­շինգ­տո­նը զար­մա­ցած է Ռու­սաս­տա­նում առ­կա հա­կաա­մե­րիկ­յան տրա­մադ­րութ­յուն­նե­րից: ՌԴ­-ում ԱՄՆ դես­պան Մայքլ Մաք­ֆո­լը «Ա­մե­րի­կա­յի ձայն» ռա­դիո­կա­յա­նին տված հար­ցազ­րույ­ցում նշել է, թե «Վա­շինգ­տո­նի հա­մար իս­կա­կան ա­նակն­կալ է ե­ղել ՌԴ­-ում գո­յութ­յուն ու­նե­ցած հա­կաա­մե­րիկ­յան տրա­մադ­րութ­յուն­նե­րի աս­տի­ճա­նը»: «Լեն­տա.ռո­ւ»-ն­ եւս անդ­րա­դար­ձել է այս խնդրին: «Մենք ընդ­հան­րա­պես հե­տաքրքր­ված չենք «սա­ռը պա­տե­րազ­մի» նման ե­րե­ւույ­թի կամ խայ­թիչ հռե­տո­րա­բա­նութ­յան վե­րա­դար­ձով: Կար­ծում ենք՝ դա չի բխում ա­մե­րիկ­յան ազ­գա­յին շա­հե­րի­ց,- ա­սել է ՌԴ­-ում ԱՄՆ-ի դես­պա­նը՝ հա­վե­լե­լով,- ի պա­տաս­խան մա­մու­լում տա­րած­ված հա­կաա­մե­րիկ­յան տրա­մադ­րութ­յուն­նե­րի Միաց­յալ Նա­հան­գ­­նե­րը մտա­դիր է դի­մել «ի­րա­կան դի­վա­­նա­գի­տութ­յա­նը»: ԱՄՆ-ում սպա­սում են, որ երբ ՌԴ­ նա­խա­գահ Վլա­դի­միր Պու­տի­նը ժա­մա­նի Վա­շին­գ­­տոն, ա­մե­րիիկ­յան իշ­խա­նութ­յուն­նե­րը նրա հետ բո­վան­դա­կա­լից զրույց կու­նե­նա­ն, քա­նի որ «Նա­հանգ­նե­րը չի պատ­րաստ­վում հետ կանգ­նել Ռու­սաս­տա­նի հետ «վեր­բեռն­մա­ն» քա­ղա­քա­կա­նութ­յու­նից եւ շա­րու­նա­կե­լու է ՌԴ­-ի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­ներն այն­­պես, ինչ­պես դրանք ըն­թա­ցել են վեր­ջին 3 տա­րի­նե­րին: Իսկ ռու­սա­կան իշ­խա­նա­կան ո­րոշ լրա­տ­­վա­մի­ջոց­ներ, ինչ­պես նաեւ կա­ռա­վա­րա­կան շրջա­նակ­ներ մե­ղադ­րում են Մոսկ­վա­յում ԱՄՆ դես­պա­նին, դես­պա­նա­տան այլ աշ­խա­տա­կից­նե­րի՝ ռու­սա­կան ընդ­դի­մութ­յա­նը ֆի­նան­սա­վո­րե­լու հա­մար: Բա­ցի այդ, ո­րոշ ընդ­դի­մա­դիր գոր­ծիչ­ներ մե­ղադր­վում են ԱՄՆ-ի դես­պա­նա­տուն հա­ճա­խա­կի այ­ցե­րի եւ խորհր­դակ­ցութ­յուն­ներ անց­կաց­նե­լու հա­մար, ո­րոնք, ըստ տե­ղե­կութ­յուն­նե­րի, ուղղ­ված են ՌԴ­-ում սո­ցիա­լա­կան ու քա­ղա­քա­կան ան­հանգս­տութ­յուն հրահ­րե­լուն: Ի պա­տաս­խան սույն մե­ղադ­րանք­նե­րի, ԱՄՆ դես­պանն ա­սել է, թե ի­րենք չեն ֆի­նան­­սա­վո­րում եւ ոչ մի քա­ղա­քա­կան կա­ռույ­ցի կամ շարժ­ման, այլ դրա­մաշ­նոր­հա­յին քա­ղա­քա­կա­նութ­յամբ ըն­դա­մե­նը օգ­նում են քա­ղա­քա­ցիա­կան հա­սա­րա­կութ­յան կա­յաց­մանն ու զար­գաց­մա­նը: (Այս «կա­յաց­մանն ու զար­գաց­մա­նը» շատ երկր­նե­րում են ծա­նոթ, այդ թվում եւ Հա­յաս­տա­նում): «Կար­ծում եմ, Ռու­սաս­տա­նում այս հար­ցի առն­չութ­յամբ մեծ մո­լո­րութ­յուն կա»,- ա­սել է դես­պա­նը: Վստահ ենք այս­պես կա­սի նաեւ մեզ:   Նա­րե Մշեց­յան   «Լու­սանցք» թիվ 12 (233), 2011թ. Կար­դա­ցեք «Լու­սանցք»-ի PDF տար­բե­րակ­նե­րը www.hayary.org -ի «Մամուլ» բաժնում www.pressinfo.am -ի «Բեռնում» բաժնում